การดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษา
การประกันคุณภาพการศึกษา : ความหมาย
การประกันคุณภาพการศึกษา หมายถึง การบริหารจัดการและดำเนินกิจกรรมตามภารกิจปกติของสถาบันอุดมศึกษา เพื่อพัฒนาคุณภาพของผู้เรียนอย่างต่อเนื่อง สร้างความมั่นใจให้ผู้รับบริการทางการศึกษา ทั้งผู้รับผิดชอบโดยตรง ได้แก่ ผู้เรียน ผู้ปกครอง และผู้รับบริการทางอ้อม ได้ แก่สถานประกอบการ ประชาชน และสังคมโดยส่วนรวม
ระบบและกลไกการประกันคุณภาพการศึกษา
- การควบคุมคุณภาพ (Quality Control) เป็นการวางแผนและดำเนินงานเพื่อพัฒนาคุณภาพ ประกอบด้วย
- การกำหนดปรัชญา วิสัยทัศน์ พันธกิจ นโยบาย วัตถุประสงค์ ปณิธานและการวางแผนปฏิบัติงาน
- การแต่งตั้งคณะทำงานรับผิดชอบตามพันธกิจ
- การกำหนดมาตรฐานที่มีผลต่อคุณภาพ
- การกำหนดตัวบ่งชี้
- การกำหนดเกณฑ์ตัดสินการตรวจสอบหรือการประเมินคุณภาพ
- การดำเนินงานเพื่อพัฒนาคุณภาพตามกระบวนการ P-D-C-A
- การรวบรวมหลักฐานอ้างอิงตามกิจกรรมที่ทำเป็นรายตัวบ่งชี้
- การตรวจสอบคุณภาพ (Quality Audit)
เป็นการตรวจสอบผลการดำเนินงานตามหลักฐาน หรือร่องรอยของการดำเนินการตามแผนงาน เพื่อการติดตามความก้าวหน้าของการดำเนินการตามแผนงานโดยสังเกตการปฏิบัติงานจริง สัมภาษณ์บุคลากรที่เกี่ยวข้อง ฯลฯ การตรวจดูรายงานการตรวจสอบตนเอง (SSR) และรายงานการประเมินตนเอง (SAR) ตลอดจนรายงานประจำปี
- การตรวจสอบคุณภาพโดยผู้ตรวจสอบภายใน (Internal Auditor)
- การตรวจสอบคุณภาพโดยผู้ตรวจสอบภายนอก (External Auditor)
- การประเมินคุณภาพ (Quality Assessment)
- การประเมินคุณภาพภายใน โดยกัลยาณมิตรทางวิชาการภายในมหาวิทยาลัยและภายนอกมหาวิทยาลัย เช่น บุคลากรจากมหาวิทยาลัยราชภัฏในกลุ่มมหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (Internal prereview)
- การประเมินคุณภาพภายนอก โดยสำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา : สมศ. (องค์การมหาชน) ซึ่งจะประเมินคุณภาพการศึกษาทุก 5 ปี
กระบวนการดำเนินงานประกันคุณภาพ
กระบวนการดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษาของมหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี มี 6 ขั้นตอน คือ
- การเตรียมความพร้อมของบุคลากร
- การสร้างความตระหนัก โดยเน้นให้บุคลากรได้เห็นความสำคัญและความจำเป็นตลอดจนคุณค่าของการประกันคุณภาพที่มีต่อตัวบุคคล ระบบ และมหาวิทยาลัยโดยส่วนรวม
- พัฒนาความรู้และทักษะการประกันคุณภาพ โดยเน้นให้บุคลากรได้มีความรู้ความเข้าใจในความหมาย ขอบข่ายและระบบของการประกันคุณภาพ ตลอดจนทักษะการดำเนินงาน โครงการ กิจกรรมที่สอดคล้องกับมาตรฐาน (องค์ประกอบ) และดัชนีคุณภาพที่ต่อเนื่องและครบวงจร
- การพัฒนาทีมในการปฏิบัติงาน เป็นความจำเป็นของระบบการประกันคุณภาพที่จะต้องปฏิบัติงานตามภารกิจของมหาวิทยาลัยในรูปแบบการมีส่วนร่วม เช่น ทีมผู้สอน คณะกรรมการบริหารโปรแกรมวิชา คณะผู้วิจัย คณะกรรมการบริหารโครงการ องค์การนักศึกษา สโมสร ชุมนุม ชมรม ฯลฯ
- การพัฒนาระบบและกลไกดำเนินงาน
เมื่อทุกคนในมหาวิทยาลัยได้ยอมรับว่าการดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษา เป็นภารกิจประจำของทุกคนที่จะต้องร่วมกันปฏิบัติเพื่อมุ่งสู่คุณภาพ และมหาวิทยาลัยถือว่าการประกันคุณภาพการศึกษาเป็นส่วนหนึ่งของการบริหารการศึกษาของมหาวิทยาลัย ระบบและกลไกที่จะพัฒนาขึ้นนั้น ไม่ใช่สิ่งใหม่ แต่เป็นระบบและกลไกที่พัฒนาขึ้นจากภารกิจประจำของแต่ละบุคคลหรือมหาวิทยาลัยที่สอดคล้องกับมาตรฐานคุณภาพการศึกษาที่มหาวิทยาลัยกำหนดขึ้น ตลอดจนมาตรฐานคุณภาพการศึกษาของชาติ
การพัฒนาระบบและกลไกการประกันคุณภาพ เน้นการพัฒนาระบบจากวัฒนธรรมองค์กรเดิม ไปสู่วัฒนธรรมขององค์กรการเรียนรู้ที่มีมาตรฐานคุณภาพกำกับ
- จัดระบบโครงสร้างการบริหารองค์กร โดยเน้นการจัดโครงสร้างการบริหารที่เอื้อต่อการใช้ทรัพยากรทางการบริหารร่วมกันเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด
- จัดให้มีคณะบุคคลรับผิดชอบการปฏิบัติตามภารกิจปกติ ทั้งในระดับคณะ ศูนย์สำนักและมหาวิทยาลัย มีคณะกรรมการประกันคุณภาพระดับและมหาวิทยาลัย
- จัดให้มีหน่วยงานประกันคุณภาพการศึกษาระดับมหาวิทยาลัย ตรวจ ติดตามการดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษาของมหาวิทยาลัย
- จัดให้มีเจ้าหน้าที่และสิ่งอำนวยความสะดวกในการปฏิบัติงานที่เอื้อต่อกระบวนการประกันคุณภาพการศึกษา
คุณภาพ
คุณภาพ (Quality) หมายถึง คุณลักษณะที่มีมาตรฐานสูง และตั้งใจ จะให้เกิดผลสัมฤทธิ์ไม่ต่ำกว่ามาตรฐานนั้น โดยคำนึงถึงมิติของรูปแบบ (Style) คือ ไม่เพียงแต่คำนึงถึงผลสำเร็จอันน่าชื่นชมเท่านั้น แต่คำนึงถึงคุณลักษณะซึ่งทำให้เกิดผลสำเร็จด้วย
คุณภาพ (The American Heritage Dictionary of English) นิยามไว้ 4 ความหมาย คือ
- คุณลักษณะหรือคุณสมบัติ
- ลักษณะธรรมชาติหรือลักษณะที่จำเป็นของสิ่งต่างๆ
- ระดับของความเป็นเลิศ
- ตำแหน่งระดับสูงทางสังคม
กลไกลการควบคุมคุณภาพที่สำคัญ คือ หน่วยงาน/กระบวนการในการดำเนินงานและคณะกรรมการที่รับผิดชอบ การประกันคุณภาพการศึกษา ซึ่งอาจจะจัดตั้งในระดับมหาวิทยาลัยและระดับคณะวิชา โดยมีบทบาทหน้าที่และความสัมพันธ์กับองค์กรอื่นๆภายในมหาวิทยาลัยตามระบบดังในแผนภูมิที่ 8
|